Je vrijwilliger wordt vergeetachtig! Wat zijn de mogelijkheden?

Vuile kopjes op de plank of een telefoon die na lang zoeken in de koelkast blijkt te liggen. De vrijwilliger die jarenlang trouwe dienst bewees en waar je altijd op kon bouwen, maakt er ineens een potje van. Er is duidelijk iets aan de hand… Wat doe je?

Eind oktober 2020 wijdde VCA in samenwerking met Combiwel een online bijeenkomst aan dit vraagstuk. Organisaties die met vrijwilligers werken, lopen hier regelmatig tegenaan: vrijwilligers die last krijgen van dementie. Joke Bos, Sytze Streekstra (beiden van Combiwel, AOC de Pijp) en Sjef van Bommel (ervaringsdeskundige) hebben jarenlang ervaring in het omgaan met deze situaties.

Creatief omgaan met beperkingen

Sjef vertelt een persoonlijk verhaal over wat de diagnose dementie bij zijn man Thom betekende voor hun leven. Terwijl het gedrag van Thom veranderde en hij steeds minder zelfstandig was, kon Sjef zijn man steunen en geruststellen, dit alles in de veilige sfeer. Creatief omgaan met de beperkingen die er ontstonden. De relatie bleef gelijkwaardig, ondanks de dementie bij Thom.

Sjef liet tijdens zijn presentatie zien wat zich feitelijk voltrekt als iemand dementie krijgt – de hersenen krimpen, de verbindingen die voor veel automatische handelingen zorgen, verdwijnen en er komt niets voor in de plaats. En dan had Sjef ook de cijfers paraat: 1 op de 5 mensen loopt kans op latere leeftijd een van de vormen van dementie te ontwikkelen. Dementie is dus een vaak voorkomende aandoening, ermee leren omgaan is broodnodig.

Zangclub leiden

Joke Bos begeleidde toentertijd ook Sjef en Thom, in het Amsterdams Ontmoetingscentrum de Pijp van Combiwel. Een voorbeeld van haar aanpak is het volgende: zij vroeg aan Thom of hij een zangclub van AOC wilde leiden. Vol trots heeft hij dat nog een hele tijd gedaan.

In de zoomsessie bood Joke een verrassend perspectief op het onderwerp, onderbouwd met praktische voorbeelden, eigen ervaring, aanstekelijke energie en mensenliefde. Iemand is een blijft een mens, ook als dementie aan de orde is. Blijven praten over het leven, over herkenbare en behapbare zaken en af en toe een vraag over hoe het met iemand is.

Confronterende onderwerpen werken averechts en een leugentje om bestwil is helemaal prima. Soms is het moeilijk om de juiste toon te raken, formele vocabulaire past niet in deze benadering. Vooral proberen, zegt Joke, je merkt vanzelf als het niet gaat. Het is een kwestie van oefenen en ervaring opdoen. “En, je mag me altijd bellen”, zegt Joke, “voor advies of om je casus voor te leggen. Ik help graag.”

DemenTalent

DemenTalent is een project met precies deze insteek. Hier wordt gekeken naar de mogelijkheden en niet naar de beperkingen die de ziekte met zich meebrengt. De talenten van de mensen moet je inzetten. Je maakt gebruik van het lerend vermogen dat de mensen hebben. De handeling die zij moeten uitvoeren hak je in stukjes zodat zij het foutloos uitvoeren. Na herhaling kunnen de mensen hun taak weer uitvoeren.

Koetjes en kalfjes

Goed, maar wat te doen met die vuile kopjes in de kast? Niet moeilijk denken, maar vooral doen! Bijvoorbeeld samen even afwassen – Kom, ik help je even! en ondertussen over koetjes en kalfjes praten. Niet te zwaar, luchtig en gezellig. Op deze manier geef je waardering aan de relatie die er afgelopen jaren is opgebouwd, geef je iemand het vertrouwen dat die vuile kopjes hem of haar niet de kop gaan kosten.

Een vuil kopje in de kast is niet het probleem, een vrijwilliger die niet zeker is over zijn toekomst, dat is de echte zorg. Dus iemand vanuit aandacht benaderen, het gevoel geven dat hij of zij er altijd mag zijn en dat er nog eindeloos veel mogelijkheden zijn, is van onschatbare waarde voor iemand die aan het begin staat van een ingrijpende verandering.

Dasha van Amsterdam, organisatieadviseur stadsdeel Zuid.

Handige links

• www.samendementievriendelijk.nl/trainingsaanbod

Kennis over dementie voor iedereen in de buurt. Gratis onlinetraining van AlzheimerNL.

• www.alzheimer-nederland.nl/dementie/soorten-vormen

Handzame informatie over de verschillende vormen van dementie.

• www.pratenovergezondheid.nl/dementie

Ervaringsverhalen: veel filmpjes van mensen met dementie en mantelzorgers zelf.

• www.opnieuwgeleerdoudgedaan.nl/

Het lerende vermogen van mensen met dementie. Vaak wordt dit over het hoofd gezien. Je vindt daar o.a. ook een instructie hoe je mensen met dementie kunt leren beeldbellen.

• www.dementalent.nl

DemenTalent. Deze werkwijze wordt in Amsterdam naast het AOC Noord en AOC de Pijp (Combiwel) ook ontwikkeld in Buitenveldert (AOC Menno Simonshuis) en Centrum en Zuid (Odensehuizen).

• https://www.modernedementiezorg.nl/

Hier vind je informatie over de modernisering van zorg en begeleiding van mensen met dementie. Deze site besteedt vooral aandacht aan nieuwe inzichten rond bejegening, activiteiten, behandeling en verzorging, hulpmiddelen en technologie.

• https://www.dementiezorgvoorelkaar.nl/

Hier vind je veel algemene informatie. Specifiek over de verschillende fases van dementie. En ondersteuningsvragen.

VCA staat voor je klaar

Heb je advies nodig over dit onderwerp? Wil je praten over de specifieke situatie met een van jouw vrijwilligers? Neem contact op met de adviseur voor jouw stadsdeel. Wij denken graag met je mee. En weet dat deze gesprekken gratis zijn!

• stadsdeel Nieuw-West: Nettie Sterrenburg.
• stadsdeel Noord of Landsmeer: Merel van Meerkerk.
• stadsdeel Zuid: Dasha van Amsterdam.
• stadsdeel Centrum: Simone Timmer.
• andere stadsdelen: Marijke Altenburg of Simone Timmer.